2024 жылдың басынан бастап жеке кәсіпкерлер 2023 жылғы салық қарыздары туралы хабарламаларды жаппай ала бастады.
Көп жағдайда бұл қосымша есептеулер кәсіпкерлердің шоттарына мобильді қосымшалар, QR-код арқылы төлемдер және POS-терминалдар арқылы түскен қаражатқа байланысты болып отыр. Бұрын мұндай кірістер есептілікте әрдайым көрсетілмейтін, алайда қазір салық органдары банктерден алынған мәліметтер негізінде ақша айналымын мұқият талдауда.
Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының мәліметінше, салық қызметі заң аясында әрекет етіп, банктік есептілік мәліметтерін талдайды. Егер кәсіпкердің есепшотына немесе мобильді қосымшасына түскен қаражат декларацияда көрсетілмеген болса, бұл кіріс ретінде қарастырылуы мүмкін. Бұл жағдайда салық төлеушіге тиісті салықты төлеп, мерзімі өткен күндер үшін өсімпұл төлеу қажет болады. Алайда, бұл үшін айыппұлдар қарастырылмаған. Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының бас маманы Жанна Турганова бұл шаралар кәсіпкерлер арасындағы салық есептілігінің ашықтығын арттыруға бағытталғанын атап өтті.
– Соңғы жылдары жеңілдетілген режимде жұмыс істейтін кәсіпкерлердің есептілікте барлық кірістерді, әсіресе электронды төлем жүйелері арқылы түскен қаражатты көрсетпеу үрдісі байқалады. Алайда, 2023 жылдан бастап салық органдары банктік мәліметтерді талдап, осындай сәйкессіздіктерді анықтай бастады. Егер кәсіпкер мобильді қосымшалар, QR-код немесе POS-терминал арқылы төлем қабылдап, оны декларацияда көрсетпесе, салық органдары бұл соманы есепке алынбаған кіріс ретінде қарастырып, салық пен өсімпұлды қосымша есептей алады, – деп түсіндірді маман.
Негізгі себеп
Жаңа ақпараттық жүйеге көшуге байланысты салық төлеушілердің жеке шоттарына түгендеу жүргізіліп, салық есептелмеген шоттар бойынша өсімпұлдарды қайта есептеу басталды. Өсімпұл төлемдердің белгіленген мерзімде төленбеген сомасына есептеледі.
Өсімпұлдардың негізгі себептері – төлем құжаттарында салық төлеушілер жіберетін қателіктер, атап айтқанда: ЖСН (жеке сәйкестендіру нөмірі), ТТК (төлем тағайындау коды), СКК (салықтық код), БКК (бюджеттік сыныптау коды) сияқты негізгі реквизиттерді дұрыс енгізбеу және салық төлемдерін уақытылы жүргізбеу.
Салық төлеушілер өздерінің жеке шоттарының жағдайын салық төлеушінің кабинеті арқылы бақылай алады. Сонымен қатар, ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің ресми сайтында (kgd.gov.kz) өсімпұлды есептеу калькуляторы қолжетімді. Егер салық төлеушілер өсімпұлға қатысты сұрақтармен жүгінсе, салық органдары оларға түсініктеме беріп, жағдайды анықтауға көмектеседі.
Кәсіпкерлер қарыз туралы хабарлама алған жағдайда, бірінші кезекте оның мазмұнын мұқият тексеріп, салықтың не үшін есептелгенін анықтауы керек. Егер қандай да бір кірістер есептілікте көрсетілмеген болса, түзету декларациясын тапсыру қажет.
Егер хабарламада көрсетілген сомалар есептілікте көрініс таппаған болса, оларды банктік үзінді көшірмелермен салыстыру қажет. Егер қарыз расталса, өсімпұлдың ұлғаймауы үшін оны мүмкіндігінше тез төлеу керек.
Биылғы хабарламалар 2023 жылға қатысты ғана жіберілуде. 2024 жылғы есептеулер банктік операцияларды талдағаннан кейін жүргізіледі. Салық салу режиміне қарамастан, жеке кәсіпкерлер салықтар мен төлемдерді уақытында төлеуге міндетті. Әр төлем түрі бойынша белгіленген мерзімдер бар екенін есте сақтау маңызды.
Маңызды төлемдер
Ай сайынғы төлемдерге жеке кәсіпкер үшін міндетті зейнетақы жарналары, жұмыскерлері бар кәсіпкерлер үшін зейнетақы жарналары, әлеуметтік аударымдар және медициналық сақтандыру төлемдері кіреді. Жеке табыс салығы мен әлеуметтік салықты төлеу мерзімі – жылына екі рет, 25 тамызға дейін және 25 ақпанға дейін. Егер кәсіпкер салықтарды белгіленген мерзімде төлемесе, өсімпұл бірінші күннен бастап есептеледі. Мысалы, 25-і жұмаға түссе, ал кәсіпкер кешкі уақытта мобильді қосымша арқылы төлем жасаса, төлем тек дүйсенбіде есепке алынуы мүмкін, ал өсімпұл сенбіден бастап есептеледі. Өйткені салық заңнамасында демалыс күндері үшін өсімпұл есептеуді алып тастау қарастырылмаған. Егер кәсіпкер салықты белгіленген мерзімнен кеш төлесе, бірақ декларацияны уақытында тапсырса, өсімпұл автоматты түрде есептеледі.
– Біз кәсіпкерлерге төлемдерді алдын ала, кемінде 25-іне дейін бірнеше күн бұрын жасауды ұсынамыз. Бұл өсімпұл есептеуден аулақ болуға көмектеседі. Әсіресе, онлайн-банкингті қолданатын және төлемді жұма кешінде жасайтын кәсіпкерлер үшін бұл өте маңызды, өйткені жүйе оны келесі жұмыс күні ғана есепке алады, – деп түсіндірді салық қызметкерлері.
Есептілік пен төлемдерге қатысты талаптар өзгермегенімен, 2024 жылы қарыз туралы хабарлама алған кәсіпкерлердің өтініштері күрт өсті. Салық қызметкерлерінің айтуынша, бұл алғаш рет банктік кірістерді осындай ауқымда талдаумен байланысты. Бұрын кәсіпкерлер көбіне салықты жарты жылда бір рет төлеп, төлемдерді азайтуға тырысатын. Енді көпшілік үшін ай сайынғы төлемдерді жүргізу ыңғайлырақ болып отыр, себебі бұл кезде төленетін сома азаяды.
Салық төлеушілер өздерінің қарыздары туралы ақпаратты бірнеше жолмен біле алады. Біріншіден, мемлекеттік қызметтер порталы Egov.kz арқылы «Басты» → «Азаматтарға арналған бір хатпен Онлайн-қызметтер» → «салық жауапкершілігін қарау және төлеу» бөліміне өту қажет; «Онлайн қызметке тапсырыс беру» батырмасын басып, ЖСН/БСН және растау кодын енгізіңіз.
Қызмет тегін және 10 минутқа дейін созылады. Сонымен қатар, сіз портал арқылы салық қарызын бірден төлей аласыз. Бірақ төлем тек қарыз иесінің атына тіркелген картадан жүргізілуі керек.
Екіншіден, салықтық қарызды мобильді Банктің қосымшалары арқылы да тексеруге болады. Kaspi.kz мысалда бұл келесідей жүзеге асырылады. «Төлемдер» → «барлығы» → «айыппұлдар және бюджетке төлемдер» → «салықтар» → «салықтар бойынша қарыздар» бөліміне өту керек; ЖСН енгізіп,» Растау « батырмасын басу қажет.
Егер берешек болса, оның түрі мен сомасы көрсетіледі. Егер салық қарызы болмаса, «Қарыз жоқ» хабары пайда болады. Осы кезде қарызды өтеуге болады. Төлем жүйеге 3 жұмыс күні ішінде түседі. Kaspi.kz пайдаланушылар салықтық қарызды автоматты түрде хабарлау мүмкіндігін қосып, жаңа қарыздың пайда болуы туралы хабарлама ала алады.
Үшіншіден, Қарыз туралы мәліметтерді ХҚКО (ХҚКО) арқылы да алуға болады. Бірақ бұл әдіс аз қолданылады. Мұнда салық төлеуші жеке куәлікпен барып, салық қарызын тексере алады немесе шот алуға өтініш бере алады.
– Салық органдары өткен кезең үшін күтпеген қарызды есептемес үшін, кәсіпкерлерге салықтар мен төлемдерді уақытылы төлеу, шоттарға түскен қаражатты есептілікте көрсету, салық төлеушінің жеке кабинетінен хабарламаларды үнемі тексеру және оларға дер кезінде жауап беру ұсынылады. Қажет болған жағдайда есептілік пен төлемдерге қатысты сұрақтар бойынша салық органдары немесе бухгалтерлерден кеңес алуға болады, – дейді Қостанай қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасының бас маманы Жанна Турганова.
Кәсіпкерлердің жаппай қарыз туралы хабарлама алуының негізгі себебі – банктік мәліметтер мен тапсырылған декларациялардың арасындағы сәйкессіздік. Егер кәсіпкер барлық кірістерін есептілікте көрсетпесе, салық органдары салық пен өсімпұлды қосымша есептеуге құқылы. Мұндай мәселелердің алдын алу үшін барлық кірістерді мұқият есепке алып, декларацияны дұрыс тапсыру қажет.
Аяжан СЕРІК,
суреттерді түсірген
Лариса БОЖКО
